Môi trường cạnh tranh của ASEAN và "lối đi chiến thắng" cho doanh nghiệp Nhật Bản thay đổi dưới căng thẳng Mỹ-Trung

Chính phủ Nhật Bản đang thúc đẩy Cộng đồng không phát thải châu Á (AZEC) và hỗ trợ các nỗ lực chuyển đổi năng lượng trong khu vực [Các nhà lãnh đạo các nước tham dự Hội nghị thượng đỉnh AZEC = ngày 26 tháng 10 năm 2025] (Theo trang web của Văn phòng Thủ tướng).

Căng thẳng Mỹ-Trung và tác động toàn cầu

Dù có những dấu hiệu giảm căng thẳng ở một số mặt, xung đột Mỹ-Trung vẫn chưa có triển vọng kết thúc. Các mức thuế bổ sung mà hai bên áp đặt vẫn được duy trì. EU (Liên minh Châu Âu) cũng đã áp thuế bổ sung đối với xe điện (EV) và các sản phẩm khác nhập khẩu từ Trung Quốc, đồng thời đang lên kế hoạch áp thuế bổ sung đối với thép. Những động thái này không chỉ ảnh hưởng đến các quốc gia và khu vực liên quan mà còn tác động đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp ở các khu vực khác. Để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ và Châu Âu - nơi đang bị áp thuế cao, các công ty Trung Quốc đang tìm cách thiết lập các cơ sở sản xuất và thị trường mới. Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là một ví dụ điển hình.

ASEAN: Từ "ngư ông đắc lợi" đến trung tâm sản xuất và thị trường mới

Trong nhiệm kỳ tổng thống Trump đầu tiên, Mỹ đã áp thuế bổ sung đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, và các quốc gia ASEAN, với mức thuế tương đối thấp hơn đối với Mỹ, được cho là đã hưởng lợi từ "ngư ông đắc lợi". Tuy nhiên, chính quyền Trump lần thứ hai cảnh giác với việc sản phẩm Trung Quốc "lách" qua các nước khác để vào Mỹ, và tuyên bố sẽ áp thêm thuế hoặc phạt nếu xác định đó là xuất khẩu vòng tránh. Trong bối cảnh này, các doanh nghiệp Trung Quốc khó có thể coi ASEAN chỉ đơn thuần là tuyến đường vòng để xuất khẩu sang Mỹ. Với vị trí địa lý gần Trung Quốc, ASEAN đang củng cố vai trò là điểm đến di dời các cơ sở sản xuất, cơ sở bán hàng và là thị trường quan trọng cho các doanh nghiệp Trung Quốc. Môi trường cạnh tranh của ASEAN, từng được coi là thành trì của các doanh nghiệp Nhật Bản, đang thay đổi đáng kể.

Đầu tư Trung Quốc vào ASEAN tăng vọt

Theo ASEANstats, đầu tư trực tiếp (dòng chảy) từ Trung Quốc vào ASEAN đã tăng gần gấp ba lần, từ khoảng 7,1 tỷ USD vào năm 2020 lên khoảng 19,3 tỷ USD vào năm 2024. Trong các năm 2023 và 2024, tổng giá trị đầu tư (dòng chảy) từ Trung Quốc vào ASEAN đã vượt qua đầu tư từ Nhật Bản. Ngoài ra, theo "Báo cáo Đầu tư ASEAN 2024", đầu tư trực tiếp (tổng vốn tích lũy) từ Trung Quốc vào ASEAN cũng đã tăng khoảng ba lần trong 10 năm qua. Đến năm 2023, Trung Quốc đã trở thành một trong ba quốc gia đầu tư hàng đầu vào ASEAN, và các lĩnh vực đầu tư đã mở rộng từ sản xuất và xây dựng truyền thống sang năng lượng tái tạo, xe điện (EV), thiết bị điện tử và hạ tầng kỹ thuật số.