Trung Quốc gây áp lực kinh tế lặp đi lặp lại: Cần thoát phụ thuộc

Du khách nước ngoài qua lại khu phố sầm uất Minami, Osaka = Chiều 30 tháng 11, quận Chuo, thành phố Osaka (Ảnh: Kakihira Hirofumi)

Lời kêu gọi tự hạn chế đi lại đến Nhật Bản của chính phủ Trung Quốc, nhằm phản đối tuyên bố của Thủ tướng Takaichi Sanae tại Quốc hội về vấn đề Đài Loan, đã một lần nữa làm nổi bật "rủi ro Trung Quốc". Các biện pháp trừng phạt liên quan đến kinh tế mà Trung Quốc thường xuyên áp đặt do các vấn đề chính trị đã lặp đi lặp lại trong quá khứ, và nhiều quốc gia đã trở thành mục tiêu. Các chuyên gia cho rằng: "Về trung và dài hạn, cần giảm bớt mức độ phụ thuộc vào Trung Quốc và xây dựng một thể chế không bị chi phối bởi các giá trị của chính phủ Trung Quốc."

Ảnh hưởng của "rủi ro Trung Quốc" đối với kinh tế Nhật Bản

Theo Cục Du lịch Quốc gia Nhật Bản, số lượng du khách nước ngoài đến Nhật Bản (inbound) từ tháng 1 đến tháng 10 năm nay là 35,54 triệu người. Trong số đó, du khách Trung Quốc (trừ Hồng Kông) chiếm 8,2 triệu người, tức 23% tổng số, đứng đầu theo quốc gia/khu vực. Về chi tiêu du lịch, du khách Trung Quốc cũng đứng số một, với ước tính 1.726,5 tỷ yên vào năm Reiwa 6 (2024) theo Cơ quan Du lịch, chiếm 21,2% tổng chi tiêu.

Theo ông Yoshikiyo Shimamine, Nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Dai-ichi Life, tổng chi tiêu của du khách quốc tế vào năm Reiwa 6 (2024) đạt 8.125,7 tỷ yên, chiếm 1,3% GDP danh nghĩa của Nhật Bản. Trong bối cảnh lương tăng không theo kịp lạm phát và tiêu dùng chậm chạp như hiện nay, ông Shimamine nhận định rằng "ảnh hưởng (của việc tự hạn chế đi lại) đến nền kinh tế trong nước là không thể bỏ qua."

Các "quả mìn" chính kích hoạt áp lực kinh tế của Trung Quốc

Tuy nhiên, "rủi ro Trung Quốc" luôn hiện hữu và rất khó dự đoán khi nào nó sẽ bùng phát. Ông Shimamine chỉ ra ba "quả mìn" chính có thể kích động Trung Quốc:

① Các vấn đề lãnh thổ và an ninh
② Các vấn đề dân chủ hóa và nhân quyền
③ Vấn đề Đài Loan

Trong khi vấn đề ① là mối quan ngại chung của mọi quốc gia, thì các vấn đề ② và ③ có thể được coi là những rủi ro đặc trưng của Trung Quốc. Những vấn đề này thường liên quan đến tình hình chính trị và kinh tế nội địa của Trung Quốc, và được cho là thường xuyên được kích hoạt như một cách "xả hơi" để hướng sự bất mãn của người dân ra bên ngoài. Đây cũng có thể coi là một cấu trúc tương tự như "lá bài chống Nhật" mà chính phủ Trung Quốc thường xuyên sử dụng liên quan đến các vấn đề lịch sử nhằm duy trì sự gắn kết nội bộ.

Trung Quốc lặp lại các biện pháp trừng phạt kinh tế với nhiều quốc gia

Các biện pháp trừng phạt như việc tự hạn chế đi lại lần này không chỉ nhắm vào Nhật Bản mà còn nhắm vào các quốc gia khác.

Trường hợp Na Uy và cá hồi

Khi Na Uy trao giải Nobel Hòa bình cho một nhà hoạt động nhân quyền Trung Quốc vào năm 2010, Trung Quốc đã áp đặt lệnh ngừng nhập khẩu cá hồi Na Uy và các sản phẩm thủy sản khác, đồng thời thắt chặt kiểm dịch. Theo ông Shimamine, điều này đã làm giảm thị phần cá hồi nhập khẩu của Na Uy tại Trung Quốc từ hơn 90% xuống còn khoảng 1%.

Trường hợp Hàn Quốc và THAAD